Το εθνικό ζήτημα και η σημασία του στο 21ο αιώνα και στα κινήματα του

Για τον όρο "Έθνος" αν και μέχρι πρόσφατα υπήρχε ένας ορισμός,στην εποχή του μεταμοντερνισμού άρχισαν να σχηματίζονται διαφορετικές απόψεις για το αν σημαίνει κάτι πραγματικά η είναι μια ακόμα τεχνική κατασκεύη.Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω όσο πιο νηφάλια γίνεται να αναφερθώ όχι μόνο στο τι σήμαινε έθνος στο παρελθόν,τι σημαίνει στο παρών αλλά το σημαντικότερο τι πρέπει να θεωρείται στο μέλλον.

Ο όρος "Έθνος" για τους περισσότερους ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες είναι παιδί του ρεύματος του γερμανικού όσο και του γαλλικού ρομαντισμού.Το πέρασμα απο την Φεουδαρχία στον Καπιταλισμό ήταν αναγκαίο να γίνει έχοντας ως όχημα μια ιδέα που συσπείρωνε την αστική τάξη με τα πλήθη των κατώτερων στρωμάτων που είχαν αγανακτήσει με το status quo των μεγαλογαιοκτημόνων.Η πτώση και η διάλυση προσωποπαγών,πολλές φορές πολυεθνικών βασιλείων και αυτοκρατοριών,είχε ως αποτέλεσμα να αρχίζουν να αναδύονται τα λεγόμενα έθνη-κράτη.Για να εξηγήσουμε τι ήταν τα έθνη κράτη πρέπει να εξηγήσουμε τον όρο που μέχρι πρόσφατα σχετικά είχε η έννοια "έθνος".Με βάση λοιπόν την ρομαντική θεώρηση του έθνους,μιλάμε για την κοινότητα που έχει κοινή καταγωγή,γλώσσα, ήθη και έθιμα.Το έθνος-κράτος λοιπόν θα ήταν ο φορέας διοίκησης που θα αντικαταστούσε τα πολυεθνικά βασίλεια και θα εξασφάλιζε στο να έχει κάθε έθνος την δική του κρατική οντότητα στην οποία αυτό θα αποτελούσε την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού.Η ιδέα του έθνους άρχισε να αναπτύσεται στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου και έμελε να μείνει στην ιστορία ως ο αιώνας του έθνους και των εθνικισμών.Χάρη στα εθνικά κινήματα,πολλά έθνη(μεταξύ των οποίων και το δικό μας)βρήκαν την εθνική τους ελευθερία και αποκατάσταση και κατάφεραν να σπρώξουν,το καθένα άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο,την ιστορία πρός τα εμπρός και το πέρασμα απο την κορεσμένη Φεουδαρχία,στον προοδευτικό για εκείνη την εποχή Καπιταλισμό και τις καινοτομίες που εκείνος έφερε.

Στον 20ο αιώνα και ιδιαίτερα με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου η ιδέα του έθνους στην δύση άρχισε να δαιμονοποιείται,εξαιτίας του σοβινιστικού χαρακτήρα που απέκτησε η ιδέα αυτή στην περίπτωση της φασιστικής Ιταλίας και της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας.Την ίδια ώρα στην ανατολή αποκτούσε ξανά νόημα καθώς χρησιμοποιήθηκε ως αιχμή του δόρατος των εθνοαπελευθερωτικών κομμουνιστικών κινημάτων σε Κορέα,Βιετνάμ και Λαός καθώς και σε άλλες περιπτώσεις εθνοαπελευθερωτικών αντιαποικιοκρατικών αγώνων των αυτοχθόνων λαών.

Στην αυγή του 21ου αιώνα και στις μέρες μας γινόμαστε μάρτυρες απο την μια της συστηματικής προσπάθειας που γίνεται απο τα ιμπεριαλιστικά κέντρα της δύσης,όχι μόνο να απαξιωθεί η έννοια του έθνους αλλά και γύρω απο αυτή να στηθεί ολόκληρο κυνήγι μαγισσών.Μια άτυπη συμμαχία που ξεκινάει απο τα σκοτεινά ιερατεία των ιμπεριαλιστικών οργανισμών,αγκαλιάζει τα πανεπιστήμια και τον πολιτισμό των χωρών της Ευρώπης(ιδιαίτερα της ανατολικής και νοτιοανατολικής) και φτάνει ως τον απλό άνθρωπο που έχει δεχτεί να βάλει το πνεύμα του στο γύψο και απο φόβο πολλές φορές μην περιθωριοποιηθεί,όχι μόνο δέχεται αλλά και αναπαραγεί τα ιδεολογήματα αυτά.

Δυστυχώς πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια απεθνοποιήσης και επιβολής ενός αντεπιστημονικού πολιπολιτισμικού μοντέλου έπαιξε και παίζει η αριστερά.Η μετατόπιση ενός μέρους της εργατικής τάξης στην μεσαία τάξη και κάποιες φορές στην αστική τάξη,είχε ως αποτέλεσμα τα κομμουνιστικά,αντικαπιταλιστικά και εργατικά κόμματα να εγκαταλείψουν την ιδέα της εθνικής ταυτότητας και να γίνουν ανοιχτά σε κοσμοπολίτικα ιδεολογήματα της νέας τους τάξης.Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 το μεγαλύτερο μέρος τέτοιων κινημάτων αποτελούνταν απο άτομα της εργατικής και της αγροτικής τάξης τα οποία έχουν σε μεγάλο βαθμό το στοιχείο της εθνικής ταυτότητας.Όταν λοιπόν ο εργάτης μετατράπηκε σε μικροαστό(η ακόμα χειρότερο wannabe μικροαστό)η αριστερά έχασε την ταξική ταυτότητα της και πήρε απόφαση να αλλάξει και την εθνική μαζί της.

Ιερή βίβλος λοιπόν των νεοαριστερών και μεταλλαγμένων μαρξιστών έγινε αρχικά το έργο του Μπένεντικτ Άντερσον "Φαντασιακές Κοινότητες",στο οποίο ο Βρετανός ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας θεωρεί πως τα έθνη είναι απλά κατασκευάσματα της βιομηχανικής επανάστασης,αποτελούν φαντασιακές κοινότητες γιατί το άτομο τοποθετεί τον εαυτό του σε μια ομάδα που είναι αδύνατο να γνωρίσει όλα τα μέλη της.Π.χ ένας Έλληνας δηλώνει πως είναι περήφανος που είναι Έλληνας αλλά δεν θα καταφέρει να γνωρίσει ποτέ και τα 10.000.000 των υπολοίπων Ελλήνων παρά μόνο στην καλύτερη περίπτωση μερικές χιλιάδες.Και θέλοντας να φανεί και λίγο μαρξιστής μας αναφέρει πως ενώ σε μια ομάδα πρέπει να ισχυεί συντροφικότητα,στην περίπτωση των εθνών βλέπουμε πως στα έθνη κάποιοι λίγοι είναι εκμεταλευτές και οι υπόλοιποι εκμεταλευόμενοι.

Δεν μας εξηγεί βέβαια πώς σε περίπτωση που επικρατήσει ο πολιπολιτισμός,θα σταματήσει η εκμετάλευση ανθρώπου απο άνθρωπο;Είναι λοιπόν προβληματική η έννοια έθνος λόγω της εκμετάλευσης και δεν είναι το σύστημα που την γενάει δηλαδή ο Καπιταλισμός;Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινήθηκαν και άλλοι "τιτάνες" της σκέψης,όπως ο Έρνεστ Γκέλνερ και ο πολυδιαφημισμένος απο Έλληνες αριστερούς Έρικ Χοκσμπάουμ.

Η αποδόμηση αυτών των αντιλήψεων είναι πολύ ευκολότερη απο όσο αρχικά φαίνεται.Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα αλλά θα σταθώ στην κριτική που άσκησε στην θεωρία αυτή ο Άντονι Σμίθ,ο οποίος υπήρξε μαθητής του Έρνεστ Γκέλνερ.Σε αντίθεση λοιπόν με τον δάσκαλο του ο Σμίθ θεώρησαι πως η εξήγηση το έθνους απο την σκοπιά της μεταμοντέρνας θεωρίας της φαντασιακής εθνότητας είναι προβληματική,για τον λόγο πως δεν αντιλαμβάνεται την σημασία που έχει η ταυτότητα στις σύγχρονες κοινωνίες.Για την ακρίβεια αναφέρει μάλιστα πως δεν υφίστανται φαντασιακές κοινότητες γιατί απο την στιγμή μια ομάδα έχει κοινή καταγωγή,κοινή γλώσσα,κοινά ήθη και έθιμα,κοινούς μύθους,τότε μεταξύ των μελών της υπάρχει δεσμός που τους καθιστά κοινότητα χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζονται απαραίτητα μεταξύ τους και η οποία τελικά δεν είναι φαντασιακή.Μάλιστα προχωράει περισσότερο και θεωρεί την άισθηση του έθνους αναπόσπαστο κομμάτι της νεώτερης εποχής.Όπως αναφέρει συγκεκριμένα "η αίσθηση απο που ήρθαμε είναι ουσιώδης για τον προσδιορισμό ποιοί είμαστε".Η έλλειψη του έθνους κατά τον Σμίθ όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι καλό αλλά αντίθετα δημιουργεί πολλά προβλήματα.Μάλλον ο Σμίθ θα είχε στο μυαλό του πως οι περισσότερες συγκρούσεις μετά το 1950 στον κόσμο,έχουν γίνει σε περιοχές που δεν υπήρξε έντονη η ιδέα του έθνους και δεν λύθηκε το εθνοτικό ζήτημα,όπως στις περιπτώσεις της Αφρικής που γνώρισε αιματηρούς πολέμους και γενοκτονίες για τον λόγο πως οι κοινωνίες βασίζονταν σε φυλετικοθρησκευτικά και όχι εθνικά κριτήρια.

Η ελληνική περίπτωση της ιδέας του έθνους αποτελεί μια μικρή εξαίρεση στον κανόνα της ανάδυσης της εθνικής ταυτότητας στην γαλλική επανάσταση.Υπάρχουν πηγές απο την αρχαιότητα απο τον Αριστοτέλη"Απεκρίθη εκ παλαιοτέρου του βαρβάρου έθνεος το ελληνικόν εόν και δεξιώτερον και ευηθείης ηλιθίου απηλλαγμένον μάλλον"μτφ.ξεχώρισε απο τα παλιά το ελληνικό έθνος απο τους βαρβάρους,όντας πιο ικανό και απαλλαγμένο περισσότερο απο την ηλιθιότητα),τον Πλήθων Γεμιστό στο ύστερο Βυζάντιο(Εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί μτφ.είμαστε Έλληνες το γένος και η γλώσσα και η ελληνική παιδεία το αποδεικνύει)και φτάνει ως τον Αδαμάντιο Κοραή(για τον οποίο οι μεταμοντερνιστές είχαν αναφέρει πως ηταν ο πρώτος που "ανακάλυψε"την ελληνική εθνική ταυτότητα),τον Ρήγα Φεραίο και φυσικά μέχρι και τις μέρες μας.Με λίγα λόγια η περίπτωση του ελληνικού έθνους φαίνεται πως προυπάρχει σημαντικά της περιόδου της γαλλικής και των βιομηχανικών επαναστάσεων.Οπότε οι απόψεις περι φαντασιακών κοινοτήτων είναι πιο δύσκολο να διαδωθούν και φυσικά θέλει περισσότερη δουλειά να πειστούν οι Έλληνες πως δεν είναι ένα πανάρχαιο έθνος,αλλά μια τεχνική κατασκεύη η ακόμα χειρότερα δεν είναι κάν Έλληνες παρά ένα κράμα Βυζαντινών,Σλάβων,Αλβανών,Τούρκων,Αράβων που απλά είναι ελληνόφωνο.

Οι θιασώτες των αντιλήψεων αυτών στην Ελλάδα,η νομοκλατούρα των πανεπιστημίων ασπάζονται θεωρίες που όχι μόνο είναι αντεπιστημονικές και έχουν καταρριφθεί απο πολλούς ξένους ιστορικούς και επιστήμονες αλλά σε ανθελληνικό μένος ταυτίζονται μόνο με περιθωριακούς σοβινιστικούς κύκλους των Τούρκων,των Αλβανών και των ψευδομακεδόνων.Η λύσσα τους αυτή μας κάνει να αισθανόμαστε ακόμα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πως το έθνος το ελληνικό(όπως και κάθε άλλο έθνος)όχι μόνο υπάρχει άλλα αποτελεί τροχοπέδη στα σχέδια του ιμπεριαλισμού αλλά και καλό σημείο αφετηρίας και συνάντησης των μελλοντικών κομμουνιστικών και αντικαπιταλιστικών κινημάτων.

Αυτό όχι μόνο εξαιτίας της ανάγκης συνέχειας του Ελληνισμού αλλά και γιατί η εθνική κινητοποιήση λειτουργεί ευεργετικά σε κάθε αγώνα και αυτό έχει αποδεχτεί πάμπολλες φορές στο παρελθόν.Η Επανάσταση του '21,ο Μακεδονικός Αγώνας,η Εθνική Αντίσταση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ,τα μεγάλα συλλαλητήρια της ΕΔΑ για το Κυπριακό την δεκαετία του '50,την αντίθεση στο εθνοκτόνο σχέδιο Ανάν στην Κύπρο,ήταν μια καλή ευκαιρία να κινητοποιηθεί και να συσπειρωθεί ο λαός για την επίτευξη ενός ευγενούς σκοπού.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι πρέπει να θεωρείται το έθνος.Ο εργαζόμενος λαός,οι άνεργοι οι συνταξιούχοι αποτελούν το ίδιο έθνος με τους πλουτοκράτες όπως ο Αλαφούζος,ο Βαρδινογιάννης,ο Μαρινάκης κλπ;Η απάντηση αναπάντεχα είναι ΟΧΙ.Δεν αποτελούν τμήμα του ελληνικού έθνους γιατί οι ίδιοι επέλεξαν προκειμένου να διατηρήσουν τα προνόμια τους,να αποτελέσουν μια ξενόδουλη και παρασιτική τάξη που στόχο έχει να κρατήσει το ελληνικό έθνος σε παρακμή,για να εξυπηρετήσει τους οικονομικούς σκοπούς αλλά και τις έξωθεν εντολές.Για τον σκοπό αυτό δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να ακρωτηριαστεί εδαφικά η Ελλάδα η ακόμα και να απωλέσει ολοκληρωτικά την εθνική της ανεξαρτησία.Μια μικρή γεύση πήραμε την δεκαετία του '90 με την αποψίλωση της ελληνικής βιομηχανίας και την μεταφορά της σε χώρες των Βαλκανίων ως αναζήτηση φτηνότερων εργατικών χεριών.Είναι οι ίδιοι που επιδιώκουν τα τεράστια κύματα λαθρομεταναστών με σκοπό να κατεβάσουν περισσότερο τα μεροκάματα των Ελλήνων και επειδή τις εντολές αυτές έχουν,την ίδια στιγμή που τις έδρες των εταιρειών τους οι ίδιοι τις έχουν στο εξωτερικό.Με λίγα λόγια έχουν οι ίδιοι επιλέξει να μην αποτελούν τμήμα του ελληνικού έθνους.Η συμπεριφορά τους,οι τρόποι τους και η ζωή τους καμία σχέση δεν έχουν με αυτή του μέσω Έλληνα.Μαζί με αυτούς διάφορα περιθωριακά στοιχεία όπως προαγωγοί,ναρκέμποροι,τραμπούκοι,παιδόφιλοι,πολιτικοί και διεφθαρμένοι δρούν συνειδητά και ασυνείδητα εναντίον του έθνους αποτελώντας αυτό που ονομάζω "παραέθνος".Για να γίνει καλύτερα κατανοητός αυτός ο όρος,φανταστείτε ένα όμορφο λουλούδι που πρέπει να ανθίσει,αλλά διάφορα ζιζάνια και παράσιτα το εμποδίζουν,με αποτέλεσμα αυτό να μείνει υποανάπτυκτο και τελικά να ξεραθεί.Αν κάποιος βρεθεί και κόψει αυτά τα ζιζάνια και παράσιτα όσο πιο νωρίς δύναται,το λουλούδι αυτό θα συνεχίσει να ανθίζει και ίσως εξελιχθεί σε ένα απο τα πιο όμορφα λουλούδια που έχουμε δεί ποτέ.

Τι όμως εννοούμε έθνος;Αν θα μπορούσα να το περιγράψω θα ήταν οι άνθρωποι που έχουν κοινή καταγωγή,κοινή γλώσσα,κοινά ήθη και έθιμα,είναι έτοιμοι μπροστά σε μια γενική κοινηοποιήση για το κοινό καλό και το βασικότερο,ποτίζουν αυτό το όμορφο λουλούδι με την εργασία τους.Έχουμε λοιπόν να κάνουμε καθαρά με τον εργαζόμενο αγνό λαό που με όλα του τα πάθη και τις ατέλειες έχει γενικά καλές προθέσεις.Μέσα σε αυτόν θα μπορούσαμε να εντάξουμε και κάποια ποιοτικά στοιχεία απο τους μετανάστες που ζούνε στην Ελλάδα που τυχαίνει να μην έχουμε κοινή καταγωγή αλλά θέλουν να αποτελέσουν τμήμα του έθνους μας και να εργαστούν σκληρά για να το πετύχουν.Όταν λοιπόν υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις η μη κοινή καταγωγή δεν πρέπει να μας στερήσει πολύτιμους ανθρώπινους πόρους που θέλουν να ενσωματωθούν στο κοινό μας πεπρωμένο.

Με την παραπάνω περιγραφή θέλω να γίνει κατανοητό πως το έθνος όχι μόνο δεν αποτελεί κάτι παρωχημένο η ακόμα χειρότερα κάποιου είδους μπαμπούλα αλλά αντιθέτως αποτελεί προοδευτικό στοιχείο,συνεκτικό αλλά και συνδετικό κρίκο της εργατικής και αγροτικής τάξης και για να πετύχει οποιαδήποτε ανατροπή και επανάσταση πρέπει να γίνει απο το έθνος για το έθνος.

Βιβλιογραφία:

1)Benedict Anderson,Στοχασμοί για τις απαρχές και την διάδοση του εθνικισμού,εκδόσεις Νεφέλη,Αθήνα 1997

2)Ernest Gellner,Έθνη και εθνικισμός,εκδόσεις Αλεξάνδρεια,έκδοση 1992

3)Anthony D,Smith,Eθνική Ταυτότητα,εκδόσεις Οδυσσέας έκδοση 2000